Wersja twojej przeglądarki jest przestarzała. Zalecamy zaktualizowanie przeglądarki do najnowszej wersji.

Principles of Chemistry

Lantanowce

Grupa obejmuje 14 pierwiastków następujących po lantanie o liczbach atomowych od 58 do 71. Charakterystyczną cechą tych pierwiastków jest stopniowe obsadzanie elektronami poziomu 4f. Ekranowanie wypełnianego poziomu 4f powoduje znaczne podobieństwo chemiczne i fizyczne lantanowców. W związku ze zwiększającym się ładunkiem jądra w szeregu lantanowców ich promienie atomowe maleją wraz ze wzrostem liczby atomowej. Jest to tak zwana kontrakcja lantanowców. Wszystkie lantanowce tworzą w roztworach wodnych jony trójdodatnie. Z konfiguracji elektronowych lantanowców w stanie podstawowym wynika szczególna trwałość połowicznie i całkowicie zapełnionego poziomu 4f.

nazwa symbol konfiguracja elektronowa

temp. top. [°C]

temp. wrzenia [°C]

cer Ce 4f 15d 16s 2 765 3468
prazeodym Pr 4f 36s 2 935 3017
neodym Nd 4f 46s 2 1016 3127
promet Pm 4f 56s 2 1168  
samar Sm 4f 66s 2 1072 1900
europ Eu 4f 76s 2 826 1439
gadolin Gd 4f 75d 16s 2 1312 3000
terb Tb 4f 96s 2 1356 2480
dysproz Dy 4f 106s 2 1407 2600
holm Ho 4f 116s 2 1461 2600
erb Er 4f 126s 2  1497 2900
tul Tm 4f 136s 2 1545 1727
iterb Yb 4f 146s 2 816 1193
lutet Lu 4f 145d 16s 2 1652 3327

Metody wydzielania lantanowców z ród zależą od ich głównych składników i obecnych domieszek. Rudy krzemianowe roztwarza się w kwasie solnym co pozwala na wydzielenie rozpuszczalnego w wodzie chlorku lantanu(III). Rudy fosforanowe roztwarza się w stężonym kwasie siarkowym(VI) lub w roztworach wodorotlenków. Zawarty w rudach tor oddziela się w postaci tlenku toru(IV), jodanu(V) lub fluorku. Do rozdzielania mieszaniny soli lantanowców wykorzystuje się metody krystalizacji frakcyjnej lub chromatografię jonowymienną. Same metale otrzymuje się metodą metalotermiczną stosując wapń jako reduktor lub przez elektrolizę stopionych halogenków. Lantanowce są pierwiastkami silnie elektrododatnimi, o potencjałach utlenienia zbliżonych do wartości charakterystycznej dla magnezu. W kwasach mineralnych roztwarzają się z wydzieleniem wodoru. Reagują podobnie z woda. W temperaturze pokojowej są odporne na działanie tlenu, natomiast w podwyższonych temperaturach reagują z większością niemetali. Niektóre reakcje lantanowców zestawiono poniżej:

Ln + X2 → LnX3     temp. > 200°C (reakcja gwałtowna) X = F, Cl, Br, I

Ln + O2 → Ln2O3  temp. > 150°C

Ln + N2 → LnN  temp. 1000°C

Ln + S8 (Se8) → Ln2S3 (Ln2Se3) ← Ln + H2A (A = S, Se, Te) jako produkty uboczne powstają inne siarczki

Ln + H2O → Ln2O3·H2O reakcja szybka przy ogrzewaniu

Ln + C → LnC3 ← Ln2O3 + C

Ln + H2 → LnH2  w 20°C

Ln + H2 → LnH3  w 300°C

Wodorki lantanowców typu LnH3 tworzą tylko europ i iterb. Poza tymi prostymi wodorkami powstają bardzie złożone związki. Wodorki lantanowców mają metaliczny wygląd i są półprzewodnikami. Ponieważ pomiary magnetyczne wskazują na to, że w sieciach krystalicznych wodorków występują jony lantanowców na +3. Fluorki lantanowców są związkami trudnotopliwymi i trudno rozpuszczalnymi w wodzie. Chlorki odznaczają się dobra rozpuszczalnością w wodzie, ale w wyniku ogrzewania hydratów nie następuje odwodnienie a tworzą się tlenohalogenki typu LnOX. Tlenki lantanowców są trudno rozpuszczalne w wodzie i roztworach wodorotlenków. Natomiast łatwo rozpuszczają się w rozcieńczonych roztworach mocnych kwasów, poza HF. W wyniku reakcji wodnych roztworów jonów lantanowców(III) z wodą amoniakalną lub roztworami zasad strącają się wodorotlenki w postaci śluzowatych osadów. Strącanie rozpoczyna się już przy pH = 7. Wodne roztwory jonów lantanowców w kontakcie z jonami węglanowymi tworzą węglany i zasadowe węglany.

Akwajony typu [Ln(H2O)3+ są kwasami, których moc jest tym większa im mniejszy jest rozmiar jonu lantanowca:

[Ln(H2O)]3+ + H2O → [Ln(OH)(H2O)n–1]2+ + H3O+